2008 “Żywa historia” (kontynuacja projektu z 2007)
Międzynarodowy workcamp – renowacja cmentarza żydowskiego w Jałówce oraz badanie na temat wielu-etnicznego przeszłości gmina Michałowa
Michałowo, 5-19 sierpnia 2008
partnerzy:
Netzwerk für Demokratische Kultur (NDK), Wurzen, Niemcy
Treci Sektar – Regionalne Centrum Informacyjne dla Inicjatyw Obywatelskich, Grodno, Białoruś
Wolontariusze dokumentowali wielokulturową przeszłość gminy Michałowo na podstawie badań terenowych i wywiadów z mieszkańcami. Pierwszy etap obozu polegał na zebraniu informacji o historycznym i wielokulturowym dziedzictwie gminy Michałowo. Uczestnicy zostali rozesłani po większości małych miejscowości rozsianych po całej gminie, aby zebrać nagrania, zdjęcia lub opisy miejsc świadczące o wielokulturowości tego regionu. Drugi tydzień obozu zajęły głównie prace fizyczne. Wolontariusze z pomocą mieszkańców sprzątali i zabezpieczyli od niszczenia zapomniany cmentarz żydowski w Jałówce. Zostały też pobrane próbki resztek farb z macew z myślą o zrekonstruowaniu w przyszłości ich oryginalnej kolorystyki. Mieszkańcy dowozili wodę dla wolontariuszy, pomagali w karczowaniu roślin i samodzielnie zorganizowali piłę spalinową, dzięki czemu prace przebiegały dużo szybciej. W środę targową, na rynku michałowskim, wśród kupujących i sprzedających wolontariusze ustawili własne stoisko z prezentacją multimedialną i materiałami informacyjnymi o tym, co i dlaczego zrobili lub – jeszcze planują w gminie. Zainteresowanie ze strony mieszkańców przeszło oczekiwania. Wywiązały się ciekawe dyskusje na temat przeszłości Michałowa, a obecność wolontariuszy pozostała tematem rozmów jeszcze długo po zakończeniu projektu.
W wolnym czasie wolontariusze odwiedzili Tatarów w Kruszynianach, muzeum kultury żydowskiej w Tykocinie, cerkwie i kościoły w Białymstoku. Wzięli udział w warsztatach specjalistycznych z zakresu konserwacji kamienia oraz badania wielokulturowej przeszłości regionu.
2007
“Śladami kultury żydowskiej na Podlasiu”
Międzynarodowy workcamp – renowacja cmentarza żydowskiego w Michałowie 18.08 – 02.09.2007.
Piętnastu wolontariuszy z Polski, Niemiec i Litwy uczestniczyło w workcampie, który odbył się w dniach 18 sierpnia-2 września 2007 w Michałowie. Pragniemy podziękować stowarzyszeniom Jugend bewegt Europa z Niemiec oraz AC Patria z Litwy za udaną współpracę w rekrutacji wolontariuszy.
Udało się nam zrealizować prawie wszystko, co zaplanowaliśmy. Oddalony o 2,5 km od Michałowa żydowski cmentarz, został uprzątnięty. Kamienie nagrobne zostały oczyszczone i zakonserwowane, wykarczowaliśmy zarośla oraz niektóre drzewa, powstała mapa cmentarza, spisane zostały inskrypcje z nagrobków. Opóżniło się natomiast postawienie tablic informacyjnych, nastąpi to dopiero w styczniu 2008, a zajmą się tym ochotnicy z Białegostoku. Zrobią oni także ponownie zdjęcia do dokumentacji, ponieważ jakość istniejących odbitek nie jest zadowalająca. Na uniwersytecie w Heidelbergu trwa tłumaczenie inskrypcji z nagrobków. Przetłumaczony tekst zostanie udostępniony w michałowskiej bibliotece oraz na naszej stronie internetowej.
Do praktycznych czynności na cmentarzu uczestnicy zostali przygotowani podczas dwudniowych warsztatów na temat konserwacji zabytków. Część workcampu poświęciliśmy aspektom wielokulturowości. Szczególnie ważny był dla nas temat kultury żydowskiej, która do wybuchu II Wojny Swiatowej stanowiła ważną część kultury regionu.
Uczestnicy obozu udali się na poszukiwanie wielokulturowości i wieloetniczności w regionie, oraz odkrywali ślady żydowskie podczas dwóch wycieczek i warsztatów. Podczas całodniowej wycieczki odwiedziliśmy Tykocin, Supraśl i Kruszyniany. W Tykocinie zwiedziliśmy m.in. synagogę i cmentarz żydowski, na którym odszyfrowywaliśmy symbolikę rysunków i napisów nagrobnych. W Supraślu udaliśmy się do starej części miasteczka, gdzie zachowały się ślady po mniejszości niemieckiej, kościół prawosławny i kompleks klasztorny. W Kruszynianach zwiedziliśmy meczet i cmentarz tatarski. W Białymstoku odkrywaliśmy żydowskie ślady, w czym pomagał nam pan Radosław Poczykowski z tamtejszego uniwersytetu. Uczestnikom podobał się bardzo warsztat poświęcony żydowskiej kulturze i religii prowadzony przez Natalię Bagińską. Ciekawych przemyśleń dostarczył warsztat na temat antysemityzmu i stosunków polsko-żydowskich.
Nasz projekt znalazł spore echo w mediach. O pracach na cmentarzu i młodych wolontariuszach mówiono w lokalnych wiadomościach. Powstał także 15-minutowy reportaż dla telewizji regionalnej oraz audycja w Radiu Białystok. W lutym ukazał sieę artykuł w “Spotkaniach z Zabytkami” na temat naszego projektu oraz programu “Wolontariat dla europejskiego dziedzictwa kulturowego”. Również w gazecie Michałowskiej opublikowane zostały dwa artykuły na nasz temat. Dziękujemy za wsparcie panu wójtowi, straży pożarnej oraz Zakładowi Komunalnemu. Bardzo serdecznie przyjęli nas mieszkańcy Michałowa.
Trwa kontynuacja projektu. Wolontariusze z Białegostoku oraz z Gminnego Ośrodka Kultury w Michałowie, przygotowują wystawę zdjęć z projektu. Podczas prac na cmentarzu stwierdziliśmy, że na niektórych nagrobkach zachowała się oryginalna kolorystyka, którą trzeba zakonserwować. Jednak z powodu braku kompetentnego specjalisty, nie udało nam sie tego zrobić w ramach workcampu. Studenci z Białegostoku planują przeprowadzenie koniecznych prac w lecie przyszłego roku w ramach projektu z uniwersytetu.
Sukces naszego workcampu zachęcił Stowarzyszenie ANAWOJ do dalszego zaangażowania na rzecz ochrony zabytków. Jeszcze wiele niszczejących objektów w regionie czeka na podobne akcje.
Paweł Kosicki – Stowarzyszenie ANAWOJ
Magda Kurpiewska – Stowarzyszenie ANAWOJ
Projekt dotowany jest w ramach programu Wolontariat dla Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego prowadzonego przez niemiecką Fundację Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość i Fundację Batorego. Celem programu jest zachęcanie młodych ludzi z Europy Środkowej i Wschodniej do podejmowania wspólnych działań na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa kulturowego.