Przykłady projektów

  • Home
  • Przykłady projektów

Projekt Europejskiego Korpusu Solidarności: “Przyszłość w naszych rękach”:

W ramach projektu ”Przyszłość w naszych rękach” zorganizowaliśmy długoterminowe działania wolontariackie w 9 różnych placówkach na terenie woj. podlaskiego. Były to z jednej strony placówki edukacyjne – jak np.: Szkoła Podstawowa w Gródku oraz 3 szkoły specjalne w Białymstoku; a z drugiej strony ośrodki kultury (w Michałowie, Gródku, Suchowoli i Dąbrowie Białostockiej). Poza tym gościliśmy wolontariuszy w naszym stowarzyszeniu.

Współpracowaliśmy w sumie z 13 wolontariuszami zagranicznymi przy indywidualnym wolontariacie długoterminowym w okresie od września 2020 do września 2021. Wolontariusze wspierali na co dzień działalność edukacyjną i kulturalną swoich organizacji przyjmujących. Upowszechniali własną kulturę, promowali różnorodność, dialog międzykulturowy, inne poglądy i podejście, próbowali aktywizować społeczność różnymi metodami, wzbudzali zainteresowanie innością oraz urozmaicali standardowy system edukacji o ciekawe i aktywizujące elementy.

Poza tym wolontariusze mieli jeszcze drugą rolę – w formie edukatorów i „ambasadorów ekologii”. Ekologia była elementem, który dodaliśmy do działań standardowych w każdej placówce. Dzięki działaniom uzupełniającym przygotowaliśmy wolontariuszy do tej roli i funkcji edukatorów ekologii, wyposażyliśmy ich w wiedzę i narzędzia do promowania zasady „zero/ low-waste” oraz monitorowania śladu węglowego w życiu człowieka.

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami projektu:

  • Powstał scenariusz autorski oraz przedstawienie teatralne pt. „Ślady” na bazie tego autorskiego scenariusza. Spektakl wyreżyserowała Magdalena Dąbrowska. Zaangażowała wszystkich 13 wolontariuszy, którzy jako aktorzy-amatorzy po raz pierwszy mieli okazję wystąpić na polskiej scenie.
  • Odbyły się prezentacje spektaklu teatralnego w 6 miejscach (w Michałowie, Gródku, Suchowoli, Dąbrowie Białostockiej i 2 razy w Białymstoku). Przedstawienie obejrzało ok 500 osób na żywo. Nagranie spektaklu z dnia 01.06.2021 w Gródku można zobaczyć tu:

https://www.youtube.com/watch?v=TuNH3VjFoGU

zdjecia ze spektaklu: https://photos.app.goo.gl/1uWTpBFdhhg1UkSV9

 

  • powstało kilka filmików wolontariuszy dot. ekologicznego trybu życia, jak np:
  • Wolontariusze uszyli ze starych firanek ponad 600 sztuk woreczków wielorazowego użytku i rozdali je mieszkańcom – a) podczas akcji ulicznej w Michałowie z okazji dnia 23.stycznia 2021 – dzień bez opakowań foliowych, oraz b) w trakcie przedstawienia teatralnego “Ślady” w różnych miastach.
  • Powstała audycja radiowa z radiem Białystok pt. MIMO OBOSTRZEŃ WOLONTARIUSZE Z ZAGRANICY PRZYJEŻDŻAJĄ NA PODLASIE: https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/198493?fbclid=IwAR39wOYfqK6jpQKIrXDkNeEv23o9mnxNJX-GTesrctgGCOIXk0SMpesvz5w
  • odbyło się kilka akcji społecznych sprzątania terenu publicznego, z udziałem mieszkańców w Michałowie i w Białymstoku
  • Powstała seria cotygodniowych artykułów, które pod tytułem “eko-piątek” publikowaliśmy co piątek na facebooku ANAWOJ (linki są dostępne na naszej stronie internetowej)
  • Podczas pandemii związanej z COVID-19 część działań odbywała się online za pomocą internetu. Wolontariusze stworzyli wiele filmików, prezentacji, lekcji online dot. swoich krajów, kultur, kuchni regionalnej lub narodowej, języków obcych, tradycji, swoich miast itd. Wszystkie te materiały są dostępne na stronie ANAWOJ-u lub na FB i na kanałach YouTube.
  • we współpracy z Ośrodkiem Kultury w Michałowie powstało kilka audycji radiowych dot. muzyki z krajów naszych wolontariuszy: Fidan o muzyce z Azerbejdżanu, Helena o muzyce hiszpańskiej, Mariya o muzyce Ukraińskiej.

 

Poprzez nasz projekt i działania wolontariackie goszczonych wolontariuszy udało się:

  • zwiększyć jakość oferty edukacyjnej w woj. podlaskim oraz uzupełnić podstawę programową w instytucjach edukacji formalnej o elementy międzykulturowe i ekologiczne;
  • wspierać rozwój naszych partnerów polskich poprzez poznanie nowych i innowacyjnych metod, oraz zwiększyć ich doświadczenia przy projektach międzynarodowych i przy współpracy z zagranicznymi wolontariuszami;
  • zwiększyć szanse młodych ludzi na rynku pracy oraz wyrównywać szanse dla młodych z mniejszymi szansami;
  • zwiększyć świadomość ekologiczną wśród uczestników projektu oraz grup docelowych i społeczności lokalnej;
  • zwiększyć świadomość własnej odpowiedzialności za środowisko i otoczenie (w kontekście lokalnym jak i globalnym);
  • zwiększyć świadomość różnorodności, tolerancji, szacunku (wobec ludzi i środowiska) wśród uczestników projektu oraz grup docelowych i społeczności lokalnej;
  • przyczynić się do budowania bardziej tolerancyjnego i otwartego społeczeństwa na poziomie lokalnym i regionalnym;
  • przyczynić się do budowania poczucia solidarności europejskiej i światowej.

* Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Korpusu Solidarności.

 

 

Projekt Europejskiego Korpusu Solidarności: “Nasz dom częscią świata”

W ramach projektu ”Nasz dom częścią świata” zorganizowaliśmy Wolontariat grupowy jako akcję solidarnościową z mocnym akcentem lokalnym w terenie wiejskim. Głównym tematem projektu była ekologia i dbanie o środowisko.

W lipcu 2021 zaprosiliśmy na 28 dni 11 wolontariuszy z zagranicy oraz Polski, aby stali się lokalnymi animatorami i edukatorami ekologii. Zobacz tu co udało nam się zrealizować i osiągnąć w ramach projektu:

https://anawoj.org/wp-content/uploads/2021/11/podsumowanie-projektu_broszurka.pdf

* Projekt „Nasz dom częścią świata” był współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Korpusu Solidarności.

Projekt Strategicznego Wolontariatu Europejskiego “Animator+”

W ramach projektu „Animator+” koordynowaliśmy działania 21 wolontariuszy europejskich przez okres 31 miesięcy w 9 placówkach goszczących EVS na terenie woj. podlaskiego.

Miejsca działań w pierwszych dwóch latach to: Gminny Ośrodek Kultury w Michałowie oraz Dąbrowie Białostockiej jak i Stowarzyszenie ANAWOJ w Michałowie. W trzecim roku rozszerzyliśmy działania także o placówki edukacyjne: Szkoła Podstawowa oraz Gminne Centrum Kultury w Gródku, Zespół Szkół nr 16, Szkoła Podstawowa nr 17 Specjalna oraz Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Białymstoku, Gminny Ośrodek Kultury w Suchowoli.

Wolontariusze wspierali organizacje goszczące w ich codziennej działalności. Pomagali przy standardowych zadaniach oraz organizowali własne zajęcia w zakresie edukacji międzykulturowej z wykorzystaniem metod animacyjnych.  Wolontariusze pełnili rolę animatorów kultury – upowszechniając własną kulturę, aktywizując społeczeństwo różnymi metodami, rozbudzając zainteresowanie innością, pokazując nowe metody spędzania wolnego czasu, włączając ludzi w działania, urozmaicając standardowy system edukacji o ciekawe i aktywizujące elementy.

Jako główny element naszej strategii dodaliśmy do działań standardowych Wolontariatu innowacyjną metodologię – animację międzykulturową. Dzięki działaniom organizacji koordynującej (w tym działaniom uzupełniającym) wolontariusze zostali wyposażeni w wiedzę w jaki sposób mogą wykorzystać różnorodne techniki animacji jako narzędzie edukacyjne.

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami:

„Współfinansowano ze środków programu Unii Europejskiej Erasmus+”

Projekt Strategicznego Wolontariatu Europejskiego
“Wolontariat glokalny”

Projekt realizowany w okresie 1/09/2017 – 31/08/2019, bierze w nim udział 8 placówek goszczących wolontariuszy na terenie woj.podlaskiego, tj.: Zespół Szkół w Dąbrowie Białostockiej, ZS w Suchowoli, Szkoła Podstawowa w Gródku (wcześniejsza ZS w Gródku), ZS nr 16 w Białymstoku, Szkoła Podstawowa nr 17 (wcześniejsza ZS nr 11 w Białymstoku) Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Białymstoku, Białostockie Towarzystwo Esperantystów, oraz nasze Stowarzyszenie. Projekt zakłada łącznie pobyt i działanie 28 wolontariuszy europejskich, których zadaniem jest promocja różnorodności, dialogu międzykulturowego i międzyreligijnego, tolerancji i poszanowania praw człowieka, uświadamianie ludzi na czym polegają problemy rozwoju współczesnego świata, pomoc w zrozumieniu globalnych współzależności oraz pobudzanie poczucia współodpowiedzialności za Ziemię, na której żyjemy.

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami:

„Współfinansowano ze środków programu Unii Europejskiej Erasmus+”

Projekt EVS “KREdukacja”

W ramach projektu „KREdukacja” zaprosiliśmy do współpracy partnerów zagranicznych i partnerów z naszego regionu – w tym instytucje edukacji formalnej (szkoła specjalna, szkoła podstawowa, ponadpodstawowa) oraz organizację pozarządową. W okresie 1/09/2016 – 30/06/2017 gościliśmy w sumie 10 wolontariuszy europejskich w 5 placówkach goszczących na terenie woj. Podlaskiego: w ZS nr 16 w Białymstoku, w ZS w Gródku, w ZS w Dąbrowie Białostocki, w Białostockim Towarzystwie Esperantystów oraz w naszym Stowarzyszeniu.

Czytaj tu dalej, jakie są rezultaty i osiągnięcia projektu  ….

A poza tym zapraszamy do oglądania krotki filmów, galeria zdjęć i czytania artykułów…:

Projekt “EVS in the center of Europe”

W ramach tego projektu EVS odbył się pobyt dwójki wolontariuszy EVS w Zespole Szkół w Suchowoli. Czytaj dalej czym wolontariusze sie zajmowali oraz jakie rezultaty przyniósł te ich działania: Opis projektu i rezultatów….

 

Projekt  Wolontariatu Europejskiego w Gruzji: “European Bridges in our Mind”

Projekt  EVS “Edukacja na skrzyżowaniu kultur”

W ramach projektu “Education of the crossroads of cultures” (“Edukacja na skrzyżowaniu kultur”) zaprosiliśmy do Polski 3 wolontariuszy z 3 krajów (Gruzji, Armenii i Białorusi) na okres od września 2015 do czerwca 2016. Wolontariuszki pracowały w Białymstoku w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym (SOSW), w Zespole Szkół w Dąbrowie Białostockiej oraz Zespole Szkół w Gródku.  Celem projektu był zwiększenia wiedzy dotyczącej kultury krajów biorących udział w projekcie, zwiększenia mobilności młodych obywateli państw sąsiadujących z Unią i rozwijanie międzynarodowej współpracy młodych ludzi. Nasze działania przyczyniły się do rozbudzenia zainteresowania językiem i kulturą krajów Europy Wschodniej wśród młodzieży poprzez edukację nieformalną. Zapewniliśmy przestrzeń do zdobywania doświadczenia i edukacji międzykulturowej co przyczyniło się do przełamywania barier kulturowych i stereotypów. Umożliwiliśmy młodym ludziom zdobywanie wiedzy i umiejętności, które zwiększą szanse młodych osób na rynku pracy. Społeczność lokalna dzięki inicjatywie miała okazję uczyć się tolerancji i wzajemnego szacunku, mieszkańcy stali się bardziej otwarci i wyrozumiali dla innych ludzi.

Projekt był sfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu „ERASMUS+”

Czytaj więcej o projekcie, o rezultatów i osiągnięciach tu ……

A tu znajdziesz jeszcze kilka innych ciekawych materiałów i produktów tego projektu:

Projekt “EVS – więcej niż nauka języka”

W ramach projektu “EVS – Learning more than a language” (“EVS – Więcej niż nauka języka”) zaprosiliśmy do Polski 5 wolontariuszy z Francji, Niemiec, Portugalii i Włoch. W okresie od września 2015 do końca czerwca 2016  wolontariusze zagraniczni pracowali w Białymstoku w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym oraz w Zespole Szkół w Dąbrowie Białostockiej.

Projekt był odpowiedzią na rosnące bezrobocie wśród młodych ludzi oraz zapotrzebowanie osób na rynku pracy z wysokimi kwalifikacjami zawodowymi. Stworzyliśmy szansę dla młodych ludzi, którzy nie wiedzieli co zrobić ze swoim życiem.

Projekt był sfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu „ERASMUS+”

Czytaj więcej o projekcie, o rezultatów i osiągnięciach tu ……

A tu znajdziesz jeszcze kilka innych ciekawych materiałów i produktów tego projektu:

 

Projekt “Edukacja bez granic”

W ramach projektu “Edukacja bez granic” zaprosiliśmy do Polski 10 wolontariuszy z 5 krajów (z Hiszpanii, Włoch, Francji, Węgry i Austrii) na okres od października 2015 do czerwca 2016 roku. Wolontariusze współpracowali z różnymi instytucjami na rzecz edukacji: z Zespołem Szkół nr 11 oraz Zespołem Szkół nr 16 w Białymstoku,  w I Liceum Ogólnokształcącym w Łapach, w Zespole Szkół Mechanicznych w Łapach,  w Gminnym Przedszkolu w Michalowie, w Zespole Szkół w Gródku oraz Białostockim Towarzystwem Esperantystów.

Główną ideą projektu była pomóc przy rozwoju oferty edukacyjnej w naszym regionie – między innymi wspólnie z instytucjami edukacji formalnej. Razem z naszymi partnerami stworzyliśmy przestrzeń do rozwoju edukacji i pokazaliśmy korzyści wynikające z połączenia edukacji formalnej oraz pozaformalnej, dzięki którym możemy osiągać lepsze efekty i polepszyć jakość edukacji. Poza tym zachęcaliśmy i motywowaliśmy młode osoby do udziału w projektach edukacyjnych.

Projekt był sfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu „ERASMUS+”

Czytaj więcej o projekcie, o rezultatów i osiągnięciach tu ……

A tu znajdziesz jeszcze kilka innych ciekawych materiałów i produktów tego projektu:

———————————————————————————————————————————————————————-

Szkolenie międzynarodowe „ Beginner’s guide to EVS coaching: how to support volunteers in their GROWTH?”

W dniach 25.11.15 – 30.11.15 dwudziestu sześciu mentorów i koordynatorów z Rumunii, Hiszpanii, Portugalii, Francji, Grecji i Polski, wspólnie z ekspertami i trenerami intensywnie pracowali nad tematem wykorzystania technik coaching’owych w pracy z wolontariuszami europejskimi. W trakcie szkolenia uczestnicy dowiedzieli się m.in. czym jest coaching, jak budować relację z wolontariuszem, jak rozpoznać jego/jej potrzeby i oczekiwania, zostały omówione podstawowe narzędzia takie jak Wheel of life, GROW czy SMARTER oraz sztuka zadawania pytań w coaching’u. Podczas ostatniej części szkolenia uczestnicy przeprowadzili na sobie sesję coaching’ową z wykorzystaniem elementów omówionych we wcześniejszych blokach.

Podczas szkolenia nie zabrakło czasu na wymianę doświadczeń np. w temacie realizacji projektów EVS oraz bliższego poznania siebie nawzajem. Ta ostatnia część odbywała się w nieformalnej atmosferze chociażby podczas wieczoru Andrzejkowego przygotowanego przez polskich uczestników, ogniska czy wycieczki w Kruszynianach.

Fantastyczna atmosfera spotkania pozostawiła niezapomniane wspomnienia zarówno dla organizatorów jak i uczestników. Dzięki intensywnej i produktywnej pracy pozostały również materiały, które pomogą innym organizacjom EVS wdrażać elementy coaching’u – zobacz tu link do raportu z wszystkimi materiałami…..
——————————————————————————————————
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu „ERASMUS+”

Projekt “Kreatywna edukacja dla dzieci i młodzieży”

(Polska, Hiszpania, Włochy, Francja) 01.08.2014-31.08.2015)

W ramach projektu “Kreatywna edukacja dla dzieci i młodzieży” zaprosiliśmy do Polski 7 wolontariuszy z 3 krajów (z Hiszpanii, Włoch i Francji) na okres od października 2014 do czerwca 2015. Wolontariusze pracowali w instytucjach edukacji formalnej oferując kreatywne zajęcia różnego rodzaju – w Białymstoku w Zespole Szkół nr 11, w I Liceum Ogólnokształcącym w Łapach, w Zespole Szkół Mechanicznych w Łapach, w Gminnym Przedszkolu w Michalowie oraz w Zespole Szkół w Gródku. Dzięki współpracy z wolontariuszami, placówki urozmaiciły swoją ofertę edukacyjną co w rezultacie zwiększyło motywację uczniów i wpłynęło na zapobieganie przedwczesnego kończenia nauki przez uczniów. Projekt był okazją do wykorzystywania elementów edukacji pozaformalnej w instytucjach edukacji formalnej. “Kreatywna edukacja” w tym kontekście było początkiem innowacyjnych rozwiązań i zwiększeniem efektywności nauczania.

Czytaj więcej czym są efekty projektu i jakie jego rezultaty ….

Projekt: “Otwarci na więcej niż naukę”

(Polska, Armenia, Hiszpania, 01.08.2013-31.08.2014)

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

 

Projekt „Skarby naszego regionu”

(Polska, Węgry, Gruzja, 01.02.2013-28.02.2014)

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

Projekt: „Nowe drogi do rozwoju”

(Polska, Hiszpania, Francja, Rosja, 01.08.2012.-31.07.2013)

W ramach projektu gościliśmy 4 wolontariuszki w Białymstoku w 3 różnych instytucjach.

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

Projekt ten był realizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej, w ramach programu “Młodzież w działaniu”.

Projekt: „Aktywność na świeżym powietrzu – dla dzieci i młodzieży Michałowa”

(Polska, Portugalia, 01.06.-30.09.2013)

W ramach tego projektu gościliśmy w Michałowie poprzez 4 miesięcy dwóch młodych wolontariuszy z Portugalii. Wolontariusze pełnili role „animatorów” lokalnych lub „podwórkowych”.

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

Projekt “Na własnych drogach”

(Polska, Mołdawia, Rosja i Izrael: 01.07.2010-31.08.2011)

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

 

”Twój Styl” – radio i gazeta internetowa w Grodnie

http://spacery-za-miedza.blogspot.com

Karolina Doroszko, 25 lat. Bialystok

Na początku była myśl o wyjeździe na Białoruś. Wschodnia Europa zawsze bardzo mnie interesowała, więc gdy okazało się, że istnieje możliwość udziału w projecie EVS w Grodnie, nie mogłam przegapić takiej okazji.

Grodno, miasto za miedzą, oddalone od mojego rodzinnego Białegostoku raptem o 80 km, okazało się inną czasoprzestrzenią. Na szczęście, różnice w mentalności i kulturze nie przeszkodziły w mi zaaklimatyzowaniu się, a stały się raczej impulsem do odkrywania w sobie – poprzez porównania – piętn polskiej mentalności.

Pobyt w Grodnie daje mi możliwość przyglądania się pracy dziennikarskiej „od kuchni”. Przy tłumaczeniu tekstów w biurze i w codziennych rozmowach szlifuję swój rosyjski. Dzięki udziałowi w projekcie przekonałam się, że nie ma sprawy nie do załatwienia – trzeba tylko zacząć działać!

Paulina Giczan, 24 laty, Bialystok

Nigdy wcześniej nie myślałam o wyjeździe na wolontariat, nie szukałam projektu – można powiedzieć, że przyszedł do mnie sam. Dowiedziałam się o nim od koleżanki, która była wolontariuszką w Trzecim Sektorze jesienią 2010. Od kilku lat interesuję się Białorusią, ale nigdy jakoś nie pojawiła się okazja, żeby tam pojechać. Kiedy więc dowiedziałam się o projekcie w Grodnie, nie wahałam się ani chwili. Możliwość spędzenia na Białorusi aż trzech miesięcy, w dodatku pracując w organizacji pozarządowej, jaką jest Trzeci Sektor, była zbyt kusząca, żeby mogła mnie ominąć 🙂

Wcześniej podróżowałam już trochę po Europie Wschodniej, więc Białoruś nie zadziwiła mnie mocno, choć nie można nie dostrzec różnic kulturowych i mentalnych. Jednak te różnice są tym, co w takich wyprawach fascynuje najbardziej. Grodno zrobiło na mnie bardzo pozytywne wrażenie. Miasto jest urocze, choć pełne kontrastów. Tylko komunikacja miejska pozostawia sobie wiele do życzenia 🙂 Ogólne wrażenia z pobytu na Białorusi to przede wszystkim otwarci i życzliwi ludzie, piękne krajobrazy, powolne pociągi i zatłoczone marszrutki 😉 jest to, moim zdaniem, kraj o ogromnym, nieodkrytym potencjale turystycznym. Warto tu przyjechać, do czego będę wszystkich gorąco zachęcać.

Pobyt na projekcie to zdobywanie nowych, cennych doświadczeń na różnych poziomach – nie tylko w sferze dziennikarstwa internetowego (czego bezpośrednio dotyczy projekt), ale także w komunikacji międzyludzkiej, międzykulturowej, doskonaleniu umiejętności językowych. Liczę na to, że do końca projektu zdobędę tych doświadczeń jak najwięcej. Chciałabym zwiedzić jak najwięcej ciekawych miejsc Grodzieńszczyzny (czego ma dotyczyć mój własny projekt) i całego kraju, chciałabym jak najlepiej poznać Białoruś i Białorusinów. Oprócz tego chcę zaangażować się w nasz własny projekt turystyczny, a także dalej uczestniczyć w pracy organizacji.

 

Projekt “Nasze dziedzictwo – kultura i natura”

(Polska, 01.02.2010-31.05.2011)

Czytaj więcej czym wolontariuszy się zajmowali i jakie są efekty ich pracy…

A jakie ślady swojej pracy zostawili wolontariuszy?

Hiszpańska wolontariuszka Giulia stworzyła na podstawie własnych doświadczeń “PRZEWODNIK PO BIAŁYMSTOKU dla przyszłych wolontariuszy EVS”.

Francuski wolontariusz Francois opracował m.i. wystawę nt. recykling. (zobacz kilka zdjęc tej wystawy w naszej GALERII)

Brytyjski wolontariusz Guy stworzył QUIZ do nauki języka Esperanto: w języku angielski-esperanto oraz w języku polsko-esperanto.

Hiszpańska wolontariuszka Giulia angazowała się przy stworzeniu nowej strony oraz nowego wizerunku swojej organizacji goszczącej PTTK w Białymstoku.

Francuski wolontariusz Francois opracował rysunki ptaków i zwierząt do nowego przewodnika o Puszczy Knyszyńskiej.

 

Projekt „Grodno – wirtualne media”

(Białoruś, 01.09.2010-30.03.2011)

Czytaj więcej, czego wolontariusze doświadczyli i jakie są efekty ich działań.